ဆိုက္ဘာလုံၿခံဳေရး အေလးေပး လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ အခ်က္ေတြ

Cyber Security ျပည့္စုံေရး အေလးထားရမယ္

သင့္ရဲ႕ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္ေတြ ထိပါး၊ ခိုးယူခံရတာကို ကာကြယ္ဖို႔ လိုက္နာ လုပ္ေဆာင္သင့္တဲ့ အခ်က္ေတြ အေၾကာင္း ေရးထားပါတယ္။ သင္ဟာ ၀က္ဘ္ဆိုက္ေတြ အားလုံးမွာ Password သုံးရမယ့္ ကိစၥေတြ အားလုံးမွာ Password တမ်ိဳးတည္း ေပးထားေလ့ ရိွသလား၊ Facebook မွာ အလြန္အကၽြံ ရွယ္ယာလုပ္ေနေလ့ ရိွသလားဆိုတာ ျပန္ဆန္းစစ္ၾကည့္ပါ။
သင့္အေနနဲ႔ အဲဒီလို အၿမဲလုပ္ေနတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဟက္ကာေတြရဲ႕ မ်က္ေစာင္းထိုးခံ ေနရၿပီ ဆိုတာ ေသခ်ာေနၿပီး၊ ဆိုက္ဘာ အမႈအခင္းေတြရဲ႕ သားေကာင္ျဖစ္ဖို႔ ကိ်န္းေသေနပါၿပီ။ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ တခုတည္းမွာတင္ ဆိုက္ဘာ အမႈအခင္း ေတြေၾကာင့္ ဆုံးရႈံးနစ္နာမႈ ေပါင္ ၂၇ ဘီလီယံေလာက္ ဆုံးရႈံးခဲ့ပါတယ္။
သင့္အေနနဲ႔ ဆိုက္ဘာမႈခင္း က်ဴးလြန္သူေတြရဲ႕ ပစ္မွတ္ အလြယ္တကူ မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ လုပ္ေဆာင္စရာ ရိွတာေတြ လုပ္ေဆာင္ထား သင့္ပါတယ္။
Integrals ရဲ႕ လုံၿခံဳေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ ဌာနရဲ႕ ဒါရိုက္တာ Garry Sidaway က သင့္အေနနဲ႔ လုံၿခံဳေရး ဆိုင္ရာ Antivirus ေဆာ့ဖ္၀ဲ သုံးမထားဖို႔ မ်ားပါတယ္။ သင့္အေနနဲ႔ အဲဒီလို ေဆာ့ဖ္၀ဲတခုခု Install လုပ္မထားဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ သင့္ရဲ႕ ပထမဦးဆုံး အမွား လုပ္မိတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာခ့ဲပါတယ္။
အဲဒီ လုံၿခံဳေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းဟာ အစိုးရ ေအဂ်င္စီေတြ၊ ေဆး၀ါး ကုမၸဏီေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ ေငြေၾကး ၀န္ေဆာင္မႈ အဖြဲ႔အစည္းေတြ အတြက္ ကြန္ပ်ဴတာ၊ ဆုိက္ဘာလုံၿခံဳမႈဆိုင္ရာ အႀကံေပး လုပ္ေဆာင္ေပးေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္ပါ တယ္။
Garry Sidaway ရဲ႕ ေျပာၾကားခ်က္အရ ကြန္ပ်ဴတာ သုံးစြဲသူေတြ အားလုံးဟာ ဘယ္လို ျပႆနာ ဒုကၡေတြ ျဖစ္လာ ႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ပိုအာရုံစိုက္ လုပ္ေဆာင္သင့္တယ္ လို႔ ေျပာၾကား ခဲ့ပါတယ္။ သင့္ အေနနဲ႔  သင္ကိုယ္တိုင္ သာမက သင့္ရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြရဲ႕ အျပဳအမႈ လုပ္ေဆာင္မႈ ေတြကိုပါ ဂရုစိုက္ လုပ္ေဆာင္ရပါမယ္။ ဥပမာ အေနနဲ႔ သင့္ရဲ႕ မိခင္ဟာသူ႔ရဲ႕ အခ်က္အလက္ အေၾကာင္းအရာ document ေတြကို ရွယ္ယာ လုပ္လိုက္မိၿပီး၊ ဘာလုပ္လိုက္ သလဲ ၊ ဘာေၾကာင့္ လုပ္ သလဲ ဆိုတာ ေသေသခ်ာခ်ာ မသိဘဲ ရွယ္ယာ လုပ္လိုက္မိတာမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ လည္း ေျပာပါတယ္။
အဲဒီလို မေတာ္တဆ လုပ္ေဆာင္မိတာဟာ သူခိုးေတြကို ဓား႐ိုးကမ္း မိတာမ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး ျပႆနာေတြရဲ႕ အစ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟက္ကာေတြကို ေလ်ာ့တြက္လို႔ မရဘဲ သူတို႔ဟာ ဘယ္လို ေဒတာ အမ်ိဳးအစားကို လိုခ်င္သလဲ၊ လိုအပ္သလဲ ဆိုတာ အတိအက် သိပါတယ္။ အဲဒီ လို ေဒတာ မ်ိဳးေတြကို ဘယ္လို၊ ဘယ္ေနရာ ကေန ရယူႏိုင္သလဲ ဆိုတာ အတိအက် သိရပါတယ္။ သူတို႔ ရယူၿပီးတဲ့ ေဒတာေတြကို ဘယ္အခ်ိန္၊ ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လိုပုံစံမ်ိဳးနဲ႔ သုံးမလဲ ဆိုတာလည္း အတိအက် မသိႏိုင္ဘူး လို႔ ေျပာပါတယ္။
က်ေနာ္တို႔ဟာ တိုက္ခိုက္မႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို အမ်ားအျပား ႀကံဳေတြ႔ ခဲ့ရပါတယ္။ သုံးစြဲသူေတြရဲ႕ Password ေတြကို ခိုးယူခ်င္လို႔ အေယာင္ေဆာင္ အီးေမးလ္ေတြ ပို႔ၿပီး သင္ ကလစ္ႏွိပ္လိုက္မိတာနဲ႔ အဲဒီ အခ်က္အလက္ေတြကို သူ႔ရဲ႕ ၀က္ဘ္ တေနရာရာကို ပို႔ေအာင္လုပ္ၿပီး၊ ခိုးယူတတ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ဟက္ကာေတြ သုံးစြဲတဲ့ နည္းလမ္း ေတြထဲက တခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ တခုတည္းမွာတင္ ေပါင္ ၂၇ ဘီလီယံေလာက္ ထိခိုက္ဆုံး႐ႈံးမႈေတြ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အထဲမွာ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ အသိဉာဏ္ ဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြ ခိုးယူခံရတာနဲ႔ စက္မႈလုပ္ငန္းေတြရဲ႕ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ေတြကို စပိုင္လုပ္ ေထာက္လွမ္း ခံရမႈေတြေၾကာင့္ ထိခိုက္နစ္နာ ဆုံးရႈံးမႈေတြက ေပါင္ ၂၁ ဘီလီယံေလာက္ ရိွေနပါတယ္။
ဆိုရွယ္မီဒီယာ ေတြမွာ ရွယ္ယာလုပ္ၾကတဲ့ လုပ္ငန္း သေဘာသဘာ၀ လုပ္ေဆာင္ခ်က္နဲ႔ အၿမဲပဲ ပိုမုိ ရႈပ္ေထြး ခက္ခဲလာေစတဲ့ malicious software (Malware) ေတြဟာ သူတို႔ အလိုရိွ သလို လုပ္ေဆာင္ဖို႔ အတြက္ ခြင့္ျပဳ ေပးေနေစပါတယ္။ ဆိုက္ဘာမႈခင္းေတြဟာ တဦးခ်င္းစီကိုေရာ၊ အဖြဲ႔အစည္း ေတြကိုပါ ရည္ရြယ္ တိုက္ခိုက္ ေနၾကပါတယ္။
ကိုယ္ေရး အခ်က္အလက္ေတြကို ခိုးယူမႈေတြဟာ သင့္ရဲ႕ ယုံၾကည္ရတဲ့ မိတ္ေဆြေတြကေန တဆင့္၊ ဒါမွမဟုတ္ သင္ စိတ္၀င္စားတဲ့ အေၾကာင္းအရာမ်ိဳး၊ သင္စိတ္ခ်ရ ယုံၾကည္ရတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း တခုခု ဥပမာ သင္ ဆက္သြယ္ေနတဲ့ ၀က္ဘ္ တခုခုကေန အေယာင္ေဆာင္ ေရာက္ ရိွလာတဲ့ အီးေမးလ္ကို ကလစ္လုပ္မိတာ၊ တြဲဖက္ ထည့္ေပး ထားတဲ့ Aattached file ေတြကို ကလစ္လုပ္မိတာ မ်ိဳးကေန ကူးစက္ ခံရတာ၊ တိုက္ခိုက္ခံ ရတာမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
သိပ္မၾကာ ေသးခင္က ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္တခုက မိုက္ခ႐ိုေဆာ့ဖ္ ဒစ္ဂ်စ္တယ္မႈခင္း ယူနစ္ရဲ႕ လုံၿခံဳေရးဆိုင္ရာ သတိေပးခ်က္ အေယာင္ေဆာင္ထားတဲ့ စာေတြဟာ မဲလ္၀ဲလ္ေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အမ်ားယုံၾကည္ စိတ္ခ်ရတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း တခုခုကို မသမာသူေတြက ခုတုံးလုပ္ အလြဲသုံးေလ့ ရိွပါတယ္။
သင္လက္ခံရတဲ့ Link ေတြကို အလြယ္တကူ ကလစ္္မႏွိပ္ပါနဲ႔။
ဆိုက္ဘာ ရာဇ၀တ္မႈေတြ အမ်ားဆုံး ျဖစ္ေလ့ရိွတာက Link ေတြကိုအလြယ္တကူ ကလစ္ လုပ္လိုက္မိတာနဲ႔ တြဲပါလာ တဲ့ ဖိုင္ (attached file) ေတြကို ဖြင့္ၾကည့္မိတာေၾကာင့္ အမ်ားဆုံး ျဖစ္ေလ့ရိွပါတယ္။ တခါတေလမွာ ဖစ္ရွင္း (phishing) အီးေမးလ္ေတြဟာ စာလုံးေပါင္းေတြ မွားေနတာ၊ ဂရမ္မာေတြ အသုံးလြဲေနတာ အလြယ္တကူ သိႏိုင္တဲ့ အီးေမးလ္ေတြ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။
ဖစ္ရွင္းဆိုတာက ဆိုက္ဘာမႈခင္း က်ဴးလြန္သူေတြကေန ငါးစာခ်ၿပီး ငါးမွ်ားသလို အခ်ဥ္ေလးေတြ လိုက္ရွာတဲ့ သေဘာကို ေခၚေ၀ၚသုံး ပါတယ္။ စာလုံးေပါင္းကို phishing လို႔ေပါင္းၿပီး ဖစ္ရွင္းလို႔ပဲ အသံထြက္ ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ေသေသခ်ာခ်ာ ရည္ရြယ္ ျပင္ဆင္ၿပီး တိုက္ခိုက္ လာခဲ့ရင္၊ အစစ္နဲ႔တူေအာင္ လုပ္ထားခဲ့ရင္ အလြယ္တကူ မသိႏိုင္ ပါဘူး။ ဆိုရွယ္ မီဒီယာေတြက အခ်ဥ္ဖမ္းခံရဖို႔ အေကာင္းဆုံးေနရာ ျဖစ္ေနၿပီး တေယာက္ခ်င္းစီရဲ႕ ဘာေတြ စိတ္၀င္စား သလဲ၊ ဘာေတြ လိုအပ္သလဲ၊ ဘာေတြ လုပ္ေလ့ရိွသလဲ ဆိုတာကို အလြယ္တကူ သိရိွႏိုင္သလို အလြယ္တကူ ဖမ္းမိႏိုင္တဲ့ ျခင္းထဲက ငါးေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။
မတူညီတဲ့ ဆိုက္ေတြ အတြက္ password ေတြ သီးျခားသံုးပါ။
အီးေမးလ္၊ ဆိုရွယ္ မီဒီယာစတာေတြ အတြက္ password ေတြသံုး ရပါတယ္။ password ေတြကို အလြယ္တကူ မေပးပါနဲ႔။ အမ်ားသိတဲ႔ ကိုယ့္ရဲ႕ နာမည္ေျပာင္၊ ကိုယ့္အခ်စ္ဆုံး ေခြးေလးရဲ႕ နာမည္စတာေတြ မသံုးဖို႔ ေရးခဲ႔ၿပီးပါၿပီ။ လက္ရွိျဖစ္ ေနတဲ့ ျပႆနာက ဖုန္းထဲကအေကာင့္ ဖြင့္လို႔ မရလို႔ ကြန္ပ်ဳတာကြန္ရက္ တခုခု သံုးထားတဲ့ တျခားသူ တေယာက္ေယာက္ကို  အေကာင့္ဖြင့္ခိုင္းတာ၊ သမီးရည္းစား၊ လင္မယား ဘ၀တုန္းကေတာ့ တေယာက္ password တေယာက္ ေပးသိထားၿပီး ကြဲတာ၊ ျပတ္တာလည္း ျဖစ္ေရာ အကုန္လံုးသိတဲ႔ လ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္ေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ႏွစ္ကိုယ္တူ ခ်စ္ခဲ့သမွ်ေတြ အားလံုးအင္တာနက္ ေရာက္ကုန္ပါတယ္။ အေရးအႀကီးဆံုးနဲ႔၊ ဒီ ျပႆနာ အျဖစ္ဆံုး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ပုံစံတခု ျဖစ္ေနပါတယ္။
သင့္ရဲ႕အဓိက အီးေမးလ္ရဲ႕ password တခုတည္းကို မသံုးပါနဲ႔။
ဟက္ကာကေန သင့္ရဲ႕ အဓိက အီးေမးလ္ရဲ႕ password ကို ခိုးယူရခဲ့ရင္ သင္ ၀င္ေရာက္လုပ္ေဆာင္တဲ့ password ေတြ အားလံုး အဲ့ဒီ အီးေမးလ္နဲ႔ ဆက္စပ္ သိရိွေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ password ေတြ ေျပာင္းတာ၊ ေမ့သြားလို႔ အသစ္ လုပ္တာေတြ အားလံုး အဲဒီမိန္း အီးေမးလ္နဲ႔ ဆက္သြယ္ လုပ္ေဆာင္မွာ ျဖစ္လို႔ အဲဒီ အီးေမးလ္ရဲ႕ password သိရင္၊ သူလုပ္ခ်င္တဲ့ ကိစၥေတြ အားလံုး နီးပါး အလြယ္တကူလုပ္သြား ႏိုင္ပါတယ္။
သင့္ရဲ႕ ဘဏ္လုပ္ငန္းနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ရယူသြားႏိုင္ပါတယ္။ သင့္ဘဏ္ အေကာင့္ထဲက ပိုက္ဆံေတြ အလြယ္တကူ ခုိးယူ သြား ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလိုခိုးယူ လုပ္ေဆာင္မႈေတြေၾကာင့္ ၿဗိတိန္ တႏိုင္ငံထဲမွာ တႏွစ္ကို ေပါင္ ၂ ဘီလီယံေလာက္ ဆုံးရႈံး ေနပါတယ္။
မေသခ်ာရင္ ဘေလာ့ဂ္ (block) လုပ္ပါ
ေဖ့စ္ဘြတ္ထဲကေန invite လုပ္တာ၊ အဲဒီ ဆက္သြယ္လာတဲ့ သူဟာ မသိတဲ့သူ တေယာက္ေယာက္ ျဖစ္ေနခဲ့ရင္ လက္မခံသင့္ ပါဘူး။ သင္ မသိရင္၊ မေသခ်ာရင္ ဘာမွ လက္ခံစရာ အေၾကာင္း  မရိွပါဘူး။ သူ႔အေကာင့္ထဲက ပုံေတြ၊ နာမည္၊ ေမြးေန႔၊ ေမြးရက္၊ က်ား၊ မ စတာ ေတြဟာ ႀကိဳက္သလို ထည့္ထား ႏိုင္ပါတယ္။ အေကာင့္ နာမည္ေတြက လည္း ႀကိဳက္သလို ေပးထား ႏိုင္တယ္ ဆုိတာကို မေမ့ပါနဲ႔။ သင္မသိတဲ့ သူ တေယာက္ တံခါးလာေခါက္တိုင္း ဖြင့္ေပး မလားဆိုတာ သတိျပဳပါ။
သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ရွယ္ယာမလုပ္ခင္၊ ေနာက္တခါ ျပန္စဥ္းစားပါ
သင့္ရဲ႕ သတင္း အခ်က္အလက္ေတြကို ရွယ္ယာ မလုပ္ခင္၊ post မလုပ္ခင္ ေသေသခ်ာခ်ာ စဥ္းစားပါ။ သိသိ မသိသိ invite လုပ္၊ Accept လုပ္ရင္ေတာ့ ဒုကၡေရာက္မွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒီေန႔ အင္တာနက္၊ ဖုန္းစတဲ့ လုပ္ေဆာင္သံုးစြဲ ေနၾကတဲ့ သူေတြ အမ်ားစုဟာ ဘဏ္ေတြ၊ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ ကိစၥေတြကို ေပါ့ေပါ့ဆဆနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ေနၿပီး ဆိုရွယ္မီဒီယာမွာ ပံုတပုံ ပို႔လိုက္သလို အလြယ္တကူ လုပ္လိုက္တာမ်ား ပါတယ္။
အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ေတြကို ဆိုရွယ္မီဒီယာမွာ သံုးလုိက္မိတာ၊ တေယာက္ေယာက္ကို ရည္ရြယ္ပို႔တာ ျဖစ္ေပမယ့္ ဆက္တင္ မွားေနၿပီး အမ်ားၾကည့္ႏိုင္တဲ့ Public ဆက္တင္မွာ ထားထားမိတာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတတ္လို႔ သင္ အေၾကာင္း အရာ တခုခုကို post မလုပ္ခင္မွာ ႏွစ္ခါ ျပန္စစ္ေဆး ရပါမယ္။
အီးေမးလ္ အေကာင့္တခုထက္ ပိုသံုးပါ
သင့္အေနနဲ႔ ဘဏ္၊ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ ကိစၥေတြ အတြက္ အေကာင့္တခု၊ သီးျခား အေကာင့္တခုက ေစ်း၀ယ္ဖို႔ ဒါမွမဟုတ္ ဆိုရွယ္ကြန္ရက္ကို သံုးဖို႔ လုပ္ထားသင့္ ပါတယ္။ ဒါဟာ ဖစ္ရွင္း အီးေမးလ္ ေတြကို အလြယ္တကူ စစ္ေဆး ႏိုင္ပါတယ္။ သိရွိႏိုင္ေစပါတယ္။
ဘာ ျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ သင့္ ဆိုရွယ္ကြန္ရက္ကိုပဲ သီးသန္႔သံုးဖို႔ လုပ္ထားတဲ့ အေကာင့္မွာ ဘဏ္၊ေငြေၾကး ဆိုင္ရာ အီးေမးလ္ တခုေတြ႔ရတယ္ ဆိုရင္၊ အဲဒီ အီးေမးလ္ဟာ ဖစ္ရွင္းအီးေမးလ္ ျဖစ္ဖို႔ ေသခ်ာ ေနပါၿပီ။ သင္ဘဏ္နဲ႔ ဆက္ သြယ္ခဲ့တုန္းက အဲဒီ အီးေမးလ္ လိပ္စာကို သံုးမထားလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
Mac ေတြဟာလည္း လံုျခဳံေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာျဖစ္ႏိုင္တယ္
Mac Book ေတြ သုံးထားတယ္။ iphone ေတြ သံုးထားတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ၊ မဲလ္၀ဲေတြ တျခားလံုၿခဳံေရး ျပႆနာေတြ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး လို႔ စိတ္ခ် ထားလို႔ မရပါဘူး။ OS တခုအတြက္ ေရးသားထားတဲ႔ မဲလ္၀ဲတခုဟာ တျခား OS ပလက္ေဖာင္း တခုကို မကူးစက္၊ မျပန္႔ပြားႏိုင္တာပဲ ရွိရမယ္။ ပီစီေတြမွာတုန္းက ၀င္းဒိုးစ္အတြက္ ဖုန္းေတြမွာ အင္းဒရိုက္ အတြက္ အဓိကထား တိုက္ခိုက္ေလ့ရွိတဲ့ အတြက္ တျခား OSသံုး ပလက္ေဖာင္းေတြ တိုက္ခိုက္ခံရမႈ နည္းပါတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Mac OS, ios ေတြ အတြက္ ရည္ရြယ္ေရးသား တိုက္ခိုက္မႈေတြလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ Mac OS, iOS ပစၥည္းေတြဟာ လုံၿခံဳေရး စိတ္ခ်ရတယ္ ဆိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥေတြ အလားတူ လုပ္ေဆာင္ထားဖုိ႔ လုိပါမယ္။
တယ္လီဖုန္း ျပင္ဆိုင္ေတြကို ဖုန္း၊ ကြန္ပ်ဴတာ ျပင္ခိုင္းတဲ့ အခါမ်ဳိးမွာ သင့္ရဲ႕ ေဒတာေတြရဲ႕ စိတ္ခ်လံုၿခံဳမႈ အတြက္  ထည့္စဥ္းစား မိပါသလား။ သင့္ဖုန္းဆင္းကတ္ေတြ၊ SD ကတ္ေတြကို ျဖဳတ္ၿပီးမွ၊ ေဒတာေတြကို အရင္ေကာ္ပီကူးထား ဖို႔ေကာ သတိရရဲ႕လား၊ ဆိုတာ ျပန္စဥ္းစား ၾကည့္ပါ။ သင့္ရဲ႕ ေဒတာေတြကို ဖုန္းျပင္ တဲ့သူေတြက ေကာ္ပီကူးယူထား ႏိုင္တယ္ ဆိုတာ သတိထားပါ။
သင့္ရဲ႕ ေဒတာေတြ အေရးႀကီးရင္ ဆင္းကတ္၊ SD ကတ္၊ Harddrive ေတြကို ျဖဳတ္ ယူထားပါ။ ဒီလိုေရး လိုက္တာဟာ ဖုန္းျပင္သူေတြ၊ ကြန္ပ်ဴတာ ျပင္သူေတြ မ႐ိုးသားဘူးလို႔ မဆိုလိုပါ။ မ႐ုိးမသား မလုပ္ခဲ့ရင္ေတာင္မွ သင့္ရဲ႕ ေဒတာေတြ ပ်က္သြားႏိုင္ပါတယ္။ သင္မလုပ္ တတ္ခဲ့ရင္ေတာင္မွ သင့္ရဲ႕ေရွ႕မွာ ျဖဳတ္ခိုင္း ျပင္ခိုင္းတာမ်ဳိး လုပ္သင့္ပါတယ္။
သင့္ဖုန္းရဲ႕ေဒတာေတြကို ဖ်က္ပစ္လို႔ ရတဲ့လုပ္ေဆာင္ခ်က္သံုးပါ
iPhone ေတြ အတြက္ Find My iphone၊ Andnoid ေတြ အတြက္ lost, Black Berry ေတြ အတြက္ Protect စတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ သင့္ရဲ႕ ဖုန္းေပ်ာက္တာ ခိုးယူခံရတာမ်ဳိး ျဖစ္ခဲ့ရင္ သင့္ရဲ႕ေဒတာေတြကို အေ၀းကေန လွမ္းဖ်က္ ႏိုင္ပါတယ္။
တျခားလံုၿခံဳေရး ဆိုင္ရာကာကြယ္မႈေပးတဲ့ ေဆာ့ဖ္၀ဲေတြကလည္း အလားတူ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ ျဖန္႔ခ်ိ ေရာင္းခ် ထားပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ အေရးႀကီးတဲ့ ကိုယ္ေရး အခ်က္အလက္ေတြ၊ ဖုန္းနံပါတ္ေတြ၊ လိပ္စာေတြ သူမ်ား လက္ထဲ မေရာက္ေအာင္ ႀကိဳတင္ ေလ့လာထားသင့္ ပါတယ္။ သူမ်ားကို ေရာင္းမယ့္ ဖုန္းေတြကိုလည္း ေဒတာေတြ အရင္ဖ်က္ၿပီး ေသခ်ာမွ ေရာင္းတာ ေပးတာမ်ဳိး လုပ္သင့္ပါတယ္။
အမ်ားသံုး ၀ိုင္ဖိုင္ေတြကို သတိထားပါ
၀ိုင္ဖိုင္ ေဟာ့စေပါ့ေတြ အမ်ားစုဟာ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြကို လွ်ိဳ႕၀ွက္ကုဒ္ေတြ ေျပာင္းပို႔တဲ့ encrypt လုပ္ ေဆာင္ခ်က္ သံုးမထားပါဘူး။ သတင္း အခ်က္ အလက္ေတြဟာ သင္ ျမင္ ေတြ႔ မရႏိုင္တဲ႔ ေလထုထဲကေန ဆက္သြယ္ ပို႔ေဆာင္တာျဖစ္ပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ သတင္းအခ်က္ အလက္ ပို႔ေဆာင္တဲ့ ေဒတာ packet ေတြကို မသမာတဲ့သူ တေယာက္ေယာက္က ၾကားကေန ျဖတ္ယူ သြားႏိုင္ပါတယ္။
သူ႔အေနနဲ႔ ေဆာ့ဖ္၀ဲေသးစားေလး တခုကို သံုးၿပီး အလြယ္တကူ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင္႔ ခရီးသြား လာရင္း ေလဆိပ္ လိုေနရာမ်ဳိးမွာ အမ်ားသံုး ၀ိုင္ဖိုင္ကို သံုးၿပီး ဘဏ္နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး ေငြလႊဲတာ ဘဏ္စာရင္းေတြကို စစ္ေဆးတာမ်ဳိး လုပ္မိတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သင့္အေနနဲ႔ ေဒတာေတြကို encrypt လုပ္ခဲ့ရင္ ေတာင္မွ စိတ္မခ်ရဘူး ဆိုတာ သိထားပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ အမ်ားသံုး ၀ိုင္ဖိုင္ေတြ သံုးၿပီး အေရးႀကီးတဲ႔ အခ်က္ အလက္ေတြ၊ password ေတြ၊ ကိုယ္ေရး ကိုယ္တာ အခ်က္အလက္ေတြကို လံုး၀ပို႔တာ၊ ယူတာမ်ဳိး မလုပ္သင့္ပါဘူး။
အတည္ျပဳခ်က္ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ အဆင့္ ႏွစ္ခု သတ္မွတ္ထားပါ
တကယ္လို႔ သင့္ရဲ႕ အီးေမးလ္ ဒါမွမဟုတ္ cloud လုပ္ေဆာင္ခ်က္ တခုခု လုပ္ေဆာင္မယ္ ဆိုရင္ ဥပမာ Gmail, Droupbox, Facebook စတာေတြသံုးမယ္ ဆိုရင္သင့္ password ကို ထည့္သြင္းမယ့္ အခ်ိန္ အတည္ျပဳ ခ်က္ရယူတဲ့ ကုဒ္ (Verification code) သင့္ ဖုန္းရဲ႕ SMS ပို႔ေပးဖို႔ လုပ္ထား ႏိုင္ပါတယ္။ Gmail ဆိုရင္ ရက္ ၃၀ ျပည့္တိုင္းမွာ ကုဒ္အသစ္ေတြ ပို႔ေပးဖို႔ ဆက္တင္ လုပ္ထားႏိုင္ ပါတယ္။ ဒါမွ မဟုတ္ မတူညီတဲ့ ကြန္ပ်ဴတာ ပစၥည္း တခုခုကို သံုးတိုင္း အဲဒီ အတည္ ျပဳခ်က္ရယူမယ့္ ဆက္တင္ကို သံုးထားတာမ်ဳိး လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
အဲဒီ အတြက္ ဟက္ကာေတြဟာသင့္ရဲ႕ password ေတြကို ခရက္ (crack) လုပ္ ခိုးယူႏိုင္ ေပမယ့္ ယာယီထုတ္ေပးတဲ့ အဲဒီ အတည္ ျပဳခ်က္ ရယူတဲ့ ကုဒ္ (verification code) ေတြကို ပါတဲြၿပီး ရယူသံုးဖို႔ မလြယ္ကူဘဲ ျဖစ္ေနပါ လိမ့္မယ္။ အၿမဲတမ္း မဟုတ္ေတာင္ အေရး ႀကီးေဒတာေတြ ပို႔ယူမယ့္ အခ်ိန္မ်ဳိးမွာ ဂ႐ုစိုက္လုပ္ေဆာင္သင့္ ပါတယ္။
သင့္ဖုန္းနဲ႔ တက္ဘလက္ေတြကို ေလာ့ခ်ထားပါ
သင့္ဖုန္းေတြရဲ႕ေလာ့ဂ္ (Lock) လုပ္ေဆာင္ခ်က္ဟာ အိမ္တအိမ္ရဲ႕ အိမ္မႀကီးတံခါးေပါက္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ သင္ဖုန္းကို အလြယ္တကူ ရယူ သံုးစြဲလို႔ မရေအာင္ ေလာ့ဂ္ခ်ထား သင့္ပါတယ္။ သင့္မိတ္ေဆြေတြ၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြ ထဲက သင့္ကို မလိုတမာျဖစ္ၿပီး အေႏွာက္အယွက္ ေပးတာမ်ဳိးကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။
အဲဒီလို ဖုန္းကိုေလာ့ဂ္ ခ်တာထက္ ပိုစိတ္ခ်ရတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ဟာ ကြန္ပ်ဴတာ၊ လက္ပ္ေတာပ့္ ေတြမွာ သံုးတဲ့ password ေတြနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ ဒီထက္ပိ္ုၿပီး စိတ္ခ်ခ်င္ရင္ေတာ့ လက္ေဗြဖတ္တဲ့ (finger print) လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ပါတဲ့ ဖုန္း၊ တက္ဘလက္၊ လက္ပ္ေတာ့ပ္ ေတြကို ဝယ္သံုးသင့္ပါတယ္။ အဲဒီ လက္ ေဗြဖတ္တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ဟာ ဖုန္းေတြ အခိုးခံရတာ၊ က်ေပ်ာက္တဲ့ အခါမ်ဳိးေတြမွာ ကိုယ့္ဖုန္း ရသြားတဲ့သူ ကေန အလြယ္တကူ ဖြင့္ၾကည့္လို႔ မရေအာင္ ကာကြယ္ေပးပါလိမ့္မယ္။
သင့္ရဲ႕ အေကာင့္အခ်က္ အလက္ေတြ၊ ပ႐ိုဖိုင္ (Profile) ေတြ ထဲက သင့္ရဲ႕ ကိုယ္ေရး အခ်က္အလက္ေတြ၊ သင့္ရဲ႕ အိမ္လိပ္စာ၊ ေမြးေန႔၊ ဖုန္းနံပါတ္ စတာေတြကို မျဖည့္ဘဲ ထားလို႔ ရရင္ မျဖည့္ပဲထားတာ၊ အမွန္မဟုတ္တာေတြ ျဖည့္ထားတာ၊ ျပင္တာမ်ဳိးေတြ လုပ္ထားႏိုင္ပါတယ္။
ဒီမွာ လည္းတျဖည္း ျဖည္းနဲ႔ အြန္လိုင္း သံုးစြဲမႈေတြ ပိုမ်ားလာၾကၿပီး အြန္လိုင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ ျပႆနာေတြ၊ မႈခင္းေတြ အထိပါ ျဖစ္လာေနပါၿပီ။ အဲဒီအတြက္ အေရးအႀကီးဆံုးနဲ႔ အဓိက အက်ဆံုးလုပ္ရမွာက သင္ကိုယ္တိုင္ ျဖစ္ ေနပါတယ္။
ဆိုက္ဘာမႈခင္းေတြ အမ်ားစုထဲမွာ သံုးစြဲသူကိုယ္တိုင္ရဲ႕ ေပါ့ဆမႈ၊ ေမ့ေလ်ာ့တာ၊ ေပ်ာက္ဆံုးတာ ေတြေၾကာင့္ ဆံုး႐ံႈးနစ္နာမႈေတြ ျဖစ္တာ ေတာ္ေတာ္မ်ား ပါတယ္။ အမွားတခုခု လုပ္လိုက္မိၿပီးမွ  ေဆာရီးဆိုၿပီး ျပင္လို႔ မရႏိုင္ ပါဘူး။ ဒီေန႔ ဒီအခ်ိန္မွာ သံုးစြဲေနၾကတဲ့ ဖုန္းေတြ တျခားပစၥည္းေတြဟာ ဓာတ္ပံု႐ိုက္တာ၊ အသံဖမ္းတာမ်ဳိးေတြ လုပ္ဖို႔ ဘာမွ ခက္ခဲတဲ့ကိစၥ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ သင္ကိုယ္တိုင္ ဆင္ဆင္ခ်င္ခ်င္ ေျပာဆို ေနထို္င္ဖို႔ အမ်ားႀကီး အေရးႀကီး ပါတယ္။
အြန္လိုင္း သံုးစြဲသူအားလံုး လံုၿခံဳစိတ္ခ်စြာ သံုးႏိုင္ၾကပါေစေၾကာင္း လက္ေဆာင္ေပးလိုက္ပါတယ္။     ။
Irrawaddy