ေျမေအာက္ ေရာက္ေနသည့္ ေရွးေဟာင္း ပစၥည္းမ်ားကို တ႐ုတ္ေၾကးနီ သတၱဳ တူးေဖာ္သည့္ အဖြဲ႕တစ္ခုက အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိခဲ့သျဖင့္ ေရွးေဟာင္း ဗုဒၶအဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ ဤေဒသ၏ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ကိုးကြယ္ ယုံၾကည္မႈမ်ားကအစ ျပန္လည္ ဆန္းစစ္စရာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၀၀ ခန္႔က ဗုဒၶ သစ္သား ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို မူလ အေနအထားအတိုင္း ျပန္လည္ တူးေဖာ္ ရရွိလိုက္သျဖင့္ အဘၻဒူကာ ဒီတီမိုရီ တစ္ေယာက္ ဝမ္းေျမာက္ေနမိသည္။ အထူးသျဖင့္ အာဖဂန္နစၥတန္ အေရွ႕ပိုင္း ေရွးေဟာင္း ေက်ာင္းေတာ္ရာ ေနရာတစ္ခုကို ေျခရာခံ မိေသာေၾကာင့္လည္း သူ ေပ်ာ္ရႊင္သြားမိသည္။
တီမိုရီသည္ အာဖဂန္နစၥတန္ သတင္းအခ်က္အလက္ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ေရွးေဟာင္း သုေတသနအဖြဲ႕၏ ဒါ႐ိုက္တာ တစ္ဦးလည္းျဖစ္ သည္။ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ေတြ႕သည့္ ေနရာမွာ ကဘူးၿမဳိ႕ႏွင့္ သိပ္မေဝးေသာ ေတာင္ေျခအနီးတြင္ ျဖစ္သည္။
"ေလးေထာင့္စပ္စပ္ ဘုရားေက်ာင္းႀကီး တစ္ခုကို တူးေဖာ္ ေတြ႕ရတာ။ အဲဒီ ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းထဲက ဘုရား ဆင္းတုေတာ္ေတြဟာ ေလးမီတာ၊ ငါးမီတာေလာက္ ျမင့္တယ္။ တခ်ဳိ႕ဆင္းတုေတြက ေျခေထာက္ေတြပဲ က်န္ေတာ့တယ္။ ကိုယ္ထည္ပိုင္းနဲ႔ ဦးေခါင္းပိုင္းေတြ ပ်က္စီး ကုန္ၾကၿပီ။ အခ်ိန္ကလည္း ၾကာၿပီေလ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေလ်ာင္းေတာ္မူ ဆင္းတုေတြ လည္း ဒီမွာ ေတြ႕ခဲ့တယ္" ဟု သူက ဆိုသည္။
"ကြၽန္ေတာ္ ေျခေထာက္ေတြကို သန္႔စင္ ေဆးေၾကာေနခ်ိန္မွာ သစ္သားလို မ်ဳိး တစ္ခုခုကို လက္နဲ႔ သြားထိမိတယ္။ အဲဒီ သစ္သားစကိုလည္း ကြၽန္ေတာ္ သန္႔စင္လိုက္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ အရမ္းေပ်ာ္သြားတယ္။ ကြၽန္ေတာ့္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြဆီ လွမ္းေအာ္ၿပီး ေခၚလိုက္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ဘာကို ေတြ႕ထားတယ္ဆိုတာ သူတို႔ကို ေခၚျပလိုက္တာပါ။ အာဖဂန္နစၥတန္မွာ ပထမဦးဆုံး တူးေဖာ္ေတြ႕ရတဲ့ သစ္သား ဆင္းတုႀကီး တစ္ဆူ ျဖစ္ပါတယ္" ဟု ဝမ္းသာအားရ သူက ျပန္ေျပာျပေနသည္။
ထိုေန႔ကား ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ထဲတြင္ ျဖစ္သည္။ ထိုင္လ်က္ သစ္သား ဗုဒၶ ဆင္းတုေတာ္မ်ား ေနရာအႏွံ႔ ရွိႏိုင္ေသးသည္။ ရက္ကိုျပန္ၿပီး တြက္စစ္ၾကည့္လွ်င္ လြန္ခဲ့ေသာ ၅ ရာစုႏွင့္ ၇ ရာစုခန္႔က လက္ရာမ်ား ျဖစ္ သည္။ ထိုကာလတြင္ ပိုး လမ္းမႀကီးတြင္ ကုန္သြယ္မႈမ်ားျဖင့္ စည္ကားခဲ့ သည္။ ဤ နယ္ေျမသို႔ ဗုဒၶရဟန္းေတာ္မ်ား ေၾကး တူးေဖာ္ေရး အတြက္ ေရာက္လာခဲ့မည္မွာ ေသခ်ာသည္။
ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ားသည္ တင္ပ်ဥ္ေခြ ထိုင္လ်က္ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းကို ယွက္ထားသည္။ ေအာက္ခံမွာ ၾကာပလႅင္ျဖစ္ၿပီး၊ တရား ႐ႈမွတ္ေနသည့္ ပုံစံမ်ား ျဖစ္သည္။ လက္ယာဘက္ လက္သည္ မုျဒာျဖစ္ၿပီး လက္ဝါးေတာ္ကို ေရွ႕ဘက္သို႔ လွည့္ထားသည္။ ဆင္းတုေတာ္မ်ားသည္ အလြန္ေလးၿပီး လုံးဝေျပျပစ္ ႐ႈေမာဖြယ္ အေနအထားျဖစ္သည္။ ဦးေခါင္းေတာ္ထိပ္ ဆံေတာ္ေခြကို လက္ရာေျမာက္စြာ ထြင္းထုထားၿပီး ၂၀ စင္တီမီတာခန္႔ ရွိသည္။
"ဒီလို သစ္သား ဆင္းတုေတာ္မ်ဳိးေတြကို အိႏၵိယနဲ႔ သီရိလကၤာေလာက္မွာပဲ တူးေဖာ္ေတြ႕တာ မ်ားတယ္။ အဲဒီႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ေဝးကြာတဲ့ ေဒသေတြမွာ ဆင္းတုေတာ္ႀကီးေတြကို ဖူးေတြ႕ရတာေတာ့ ဒါပထမဦးဆုံးပဲ။ ပုံသဏၭာန္ ေတြကလည္း ေျခေထာက္ေတြ ထားပုံကအစ လက္ရာ ကြာတယ္။ ရႊံ႕ဆင္းတုေတာ္ႀကီးေတြဆိုရင္လည္း အေပၚက ဖိအားေတြ သိပ္မရွိေတာ့ ပကတိအတိုင္း ျပန္ရတယ္" ဟု ဆိုသည္။
တီမိုရီ တူးေဖာ္ရရွိခဲ့ေသာ ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ယခုအခါ ကဘူးၿမဳိ႕ရွိ၊ အာဖဂန္နစၥတန္ အမ်ဳိးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားသည္။ စုစုေပါင္း တူးေဖာ္ ရရွိသည့္ ဆင္းတုေတာ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၿပီး ရွိသည္။ ထိုေရွးေဟာင္းေက်ာင္းေတာ္ရာ ေျမကြက္သည္ ဘာဘာဝလီေတာင္ေျခ တြင္ရွိၿပီး ေျမဧက ၁၀၀၀ ခန္႔ ရွိသည့္အကြက္ ျဖစ္သည္။ ကဘူးၿမဳိ႕မွ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ကီလိုမီတာ ၄၀ ခန္႔ ကြာေဝးသည့္ ေနရာတြင္ရွိၿပီး ထိုေနရာတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖုန္ႏွင့္သဲမ်ား ဖုံးလႊမ္းေနသည့္ ေျခာက္ေသြ႕ သည့္ ေဒသလည္း ျဖစ္သည္။ အရွားပါးဆုံးေသာ ကမၻာ့ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ကိန္းဝပ္ေနသည့္ ေနရာ တစ္ေနရာျဖစ္သည့္ ထိုေနရာ၏ သက္တမ္းမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ခန္႔ရွိၿပီ ျဖစ္သည္။ ေရွးေဟာင္း သုေတသီမ်ား၏ ဘရပ္ရွ္မ်ားျဖင့္ စိတ္ရွည္စြာ တစ္လႊာခ်င္း ေဖာ္ထုတ္ ခဲ့ရ သည့္ ရလဒ္မွာ အတိတ္ကို ပကတိအတိုင္း ျပန္လည္ ေတြ႕လိုက္ရသလို ခံစားမိသည္။
ဤေနရာတြင္ ဗုဒၶ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ အႏွစ္မ်ားကို ျပန္လည္ တူးေဖာ္ေတြ႕ ရွိလိုက္ရျခင္းမွာ ဗုဒၶဘာသာသည္ အိႏၵိယ၊ တ႐ုတ္၊ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ မ်ားသာမက ယခု တူးေဖာ္ ေတြ႕ရွိရသည့္ အာဖဂန္နစၥတန္ အရပ္တိုင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ဘာသာေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ၿပီး စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈေရးမ်ား ဆက္စပ္ စဥ္းစားလိုက္လွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ၏ တစ္ခ်ိန္က လႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္းမွာ အံ့ၾသဖြယ္ရာ
ျဖစ္သည္။
"ဒီေဒသေတြမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔ရဲ႕ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြ၊ ရဟန္းေတာ္ေတြနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ ေပ်ာက္ကြယ္ကုန္တာ ဖိအား တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္မယ္ထင္တယ္။ ဘာေတြက ဒီေလာက္မ်ား ဖိအားေပးခဲ့လို႔လဲဆိုတာ နားလည္ရ ခက္သလို၊ ေသခ်ာစြာ ေလ့လာ ဆန္းစစ္ မႈေတြလည္း လုပ္ခဲ့တာ မေတြ႕ရေသးဘူး" ဟု ဖိလစ္ပီ မားကြစ္က ဆိုသည္။ သူသည္ ကဘူးအေျခစိုက္ DAFA ျပင္သစ္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာန၏ အႀကီးအကဲ တစ္ဦး ျဖစ္သည္။
ဤေနရာတြင္ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားခဲ့သည္ဆိုလွ်င္ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈေရး ကိစၥမ်ားကိုလည္း ဆက္စပ္ စဥ္းစားရမည္ ျဖစ္သည္။
ယခု ဗုဒၶေက်ာင္းေတာ္ႏွင့္ ဆင္းတုေတာ္မ်ား ေတြ႕ရွိသည့္ေနရာကို Mes Aynak ဟုေခၚၿပီး ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ ေလာက္ကတည္းက ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၶႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သမိုင္းမ်ားရွိခဲ့ေၾကာင္း ကို ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္မွ စတင္ ေလ့လာခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဆိုဗီယက္ ဘူမိေဗဒ ပညာရွင္မ်ားက အပ်က္အစီးမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ DAFA ေရွးေဟာင္း သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက အိုးျခမ္းကြဲမ်ားကို စတင္ေတြ႕ရွိရာမွ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္ သမိုင္းဝင္ေနရာ တစ္ေနရာ အျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္ တင္ျပခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
တာလီဘန္တို႔ ႀကီးစိုးသည့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္မွ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္အထိ Mes Aynak ေဒသသည္ အယ္လ္ကိုင္းဒါးတို႔ စစ္ေရး ေလ့က်င့္သည့္ ေဒသ ျဖစ္ခဲ့ သည္။ အိုစမာဘင္လာဒင္သည္ စက္တင္ဘာ ၁၁ တြင္ အေမရိကန္တို႔ကို တိုက္ခိုက္ရန္ ႀကဳိတင္ ျပင္ဆင္ ေလ့က်င့္ခဲ့သည့္ ေနရာဟူ၍လည္း ထင္ရွား သည္။
ဤေဒသသည္ ကမၻာ့ေၾကးနီ အမ်ားဆုံးထြက္သည့္ ေဒသအတြင္း၌ ပါဝင္ၿပီး အဆင့္ျမင့္ ေၾကးနီ ၅ ဒသမ ၅ သန္းခန္႔ ထြက္ရွိရာ ေဒသလည္းျဖစ္သည္။
"ဒီေနရာကို ရဟန္းေတြက ေၾကးနီေတြအတြက္ လာၾကတာ။ ေၾကးနဲ႔ ပစၥည္းေတြ ထုတ္တယ္။ ႏွစ္ရာနဲ႔ ခ်ီၿပီး ပိုးလမ္းမႀကီးအတိုင္း ေၾကး ထြက္ကုန္ေတြကို အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းနဲ႔ အိႏၵိယဆီ ကုန္သြယ္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ေလာက္ကတည္းက Mes Aynak ေဒသဟာ အေရးပါခဲ့တယ္ ဆိုတာ ထင္ရွားတယ္" ဟု ၿဗိတိန္ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ အႀကံေပး အင္ဒီေမးလ္လားက ဆိုသည္။
Mes Aynak တြင္ ေတြ႕ရွိရသည့္ ဗုဒၶ ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား အေပၚမွာ ပန္းခ်ီေဆး မ်ားကို ၾကည့္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာသည္ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဘီစီ ပထမရာစုမွ ၁၀၊ ၁၁ ရာစုခန္႔အထိ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၿပီး လႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း ခန္႔မွန္း ခဲ့သည္။ လူတို႔ ေနာက္ဆုံး ေနထိုင္ စြန္႔ခြာသြားခဲ့သည့္ ကာလမွာ ၁၃ ရာစုခန္႔ တြင္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔ ဝတ္ျပဳ ဆုေတာင္းသည့္ ေနရာသည္ ဤမွ် အပ်က္အစီးမ်ားၾကားတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ရျခင္းမွာလည္း ဘာသာေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ စဥ္းစားစရာ မ်ားစြာရွိပါသည္။ ဘာသာတစ္ခုက ဘာသာတစ္ခုအေပၚ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ေသာေၾကာင့္ ဟုလည္း ေတြးဆႏိုင္ သည္။
ဗုဒၶဘာသာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားၿပီးေနာက္ ဤေနရာေဒသသည္ ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ ဆင္းရဲ မြဲေတသည့္ ေဒသျဖစ္ခဲ့ရျခင္းကိုလည္း ျပန္လည္ စဥ္းစား သုံးသပ္ သင့္ပါသည္။ သဘာဝ သယံဇာတမ်ား ေပါၾကြယ္ဝၿပီး၊ ဘုန္းမီးေနလ ေတာက္ကာ စည္ပင္ဝေျပာခဲ့သည့္ ေဒသႀကီး တစ္ခု ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ျခင္းသည္ကား သံေဝဂ ပြားစရာပင္။
Buried treasures, Andy Miller, South China Morning Post, 2013 April 28
The Voice Weekly
Monday, June 17, 2013
(အယ္ဒီတာတစ္ဦး)
လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၀၀ ခန္႔က ဗုဒၶ သစ္သား ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို မူလ အေနအထားအတိုင္း ျပန္လည္ တူးေဖာ္ ရရွိလိုက္သျဖင့္ အဘၻဒူကာ ဒီတီမိုရီ တစ္ေယာက္ ဝမ္းေျမာက္ေနမိသည္။ အထူးသျဖင့္ အာဖဂန္နစၥတန္ အေရွ႕ပိုင္း ေရွးေဟာင္း ေက်ာင္းေတာ္ရာ ေနရာတစ္ခုကို ေျခရာခံ မိေသာေၾကာင့္လည္း သူ ေပ်ာ္ရႊင္သြားမိသည္။
တီမိုရီသည္ အာဖဂန္နစၥတန္ သတင္းအခ်က္အလက္ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ေရွးေဟာင္း သုေတသနအဖြဲ႕၏ ဒါ႐ိုက္တာ တစ္ဦးလည္းျဖစ္ သည္။ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ေတြ႕သည့္ ေနရာမွာ ကဘူးၿမဳိ႕ႏွင့္ သိပ္မေဝးေသာ ေတာင္ေျခအနီးတြင္ ျဖစ္သည္။
"ေလးေထာင့္စပ္စပ္ ဘုရားေက်ာင္းႀကီး တစ္ခုကို တူးေဖာ္ ေတြ႕ရတာ။ အဲဒီ ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းထဲက ဘုရား ဆင္းတုေတာ္ေတြဟာ ေလးမီတာ၊ ငါးမီတာေလာက္ ျမင့္တယ္။ တခ်ဳိ႕ဆင္းတုေတြက ေျခေထာက္ေတြပဲ က်န္ေတာ့တယ္။ ကိုယ္ထည္ပိုင္းနဲ႔ ဦးေခါင္းပိုင္းေတြ ပ်က္စီး ကုန္ၾကၿပီ။ အခ်ိန္ကလည္း ၾကာၿပီေလ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေလ်ာင္းေတာ္မူ ဆင္းတုေတြ လည္း ဒီမွာ ေတြ႕ခဲ့တယ္" ဟု သူက ဆိုသည္။
"ကြၽန္ေတာ္ ေျခေထာက္ေတြကို သန္႔စင္ ေဆးေၾကာေနခ်ိန္မွာ သစ္သားလို မ်ဳိး တစ္ခုခုကို လက္နဲ႔ သြားထိမိတယ္။ အဲဒီ သစ္သားစကိုလည္း ကြၽန္ေတာ္ သန္႔စင္လိုက္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ အရမ္းေပ်ာ္သြားတယ္။ ကြၽန္ေတာ့္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြဆီ လွမ္းေအာ္ၿပီး ေခၚလိုက္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ဘာကို ေတြ႕ထားတယ္ဆိုတာ သူတို႔ကို ေခၚျပလိုက္တာပါ။ အာဖဂန္နစၥတန္မွာ ပထမဦးဆုံး တူးေဖာ္ေတြ႕ရတဲ့ သစ္သား ဆင္းတုႀကီး တစ္ဆူ ျဖစ္ပါတယ္" ဟု ဝမ္းသာအားရ သူက ျပန္ေျပာျပေနသည္။
ထိုေန႔ကား ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ထဲတြင္ ျဖစ္သည္။ ထိုင္လ်က္ သစ္သား ဗုဒၶ ဆင္းတုေတာ္မ်ား ေနရာအႏွံ႔ ရွိႏိုင္ေသးသည္။ ရက္ကိုျပန္ၿပီး တြက္စစ္ၾကည့္လွ်င္ လြန္ခဲ့ေသာ ၅ ရာစုႏွင့္ ၇ ရာစုခန္႔က လက္ရာမ်ား ျဖစ္ သည္။ ထိုကာလတြင္ ပိုး လမ္းမႀကီးတြင္ ကုန္သြယ္မႈမ်ားျဖင့္ စည္ကားခဲ့ သည္။ ဤ နယ္ေျမသို႔ ဗုဒၶရဟန္းေတာ္မ်ား ေၾကး တူးေဖာ္ေရး အတြက္ ေရာက္လာခဲ့မည္မွာ ေသခ်ာသည္။
ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ားသည္ တင္ပ်ဥ္ေခြ ထိုင္လ်က္ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းကို ယွက္ထားသည္။ ေအာက္ခံမွာ ၾကာပလႅင္ျဖစ္ၿပီး၊ တရား ႐ႈမွတ္ေနသည့္ ပုံစံမ်ား ျဖစ္သည္။ လက္ယာဘက္ လက္သည္ မုျဒာျဖစ္ၿပီး လက္ဝါးေတာ္ကို ေရွ႕ဘက္သို႔ လွည့္ထားသည္။ ဆင္းတုေတာ္မ်ားသည္ အလြန္ေလးၿပီး လုံးဝေျပျပစ္ ႐ႈေမာဖြယ္ အေနအထားျဖစ္သည္။ ဦးေခါင္းေတာ္ထိပ္ ဆံေတာ္ေခြကို လက္ရာေျမာက္စြာ ထြင္းထုထားၿပီး ၂၀ စင္တီမီတာခန္႔ ရွိသည္။
"ဒီလို သစ္သား ဆင္းတုေတာ္မ်ဳိးေတြကို အိႏၵိယနဲ႔ သီရိလကၤာေလာက္မွာပဲ တူးေဖာ္ေတြ႕တာ မ်ားတယ္။ အဲဒီႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ေဝးကြာတဲ့ ေဒသေတြမွာ ဆင္းတုေတာ္ႀကီးေတြကို ဖူးေတြ႕ရတာေတာ့ ဒါပထမဦးဆုံးပဲ။ ပုံသဏၭာန္ ေတြကလည္း ေျခေထာက္ေတြ ထားပုံကအစ လက္ရာ ကြာတယ္။ ရႊံ႕ဆင္းတုေတာ္ႀကီးေတြဆိုရင္လည္း အေပၚက ဖိအားေတြ သိပ္မရွိေတာ့ ပကတိအတိုင္း ျပန္ရတယ္" ဟု ဆိုသည္။
တီမိုရီ တူးေဖာ္ရရွိခဲ့ေသာ ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ယခုအခါ ကဘူးၿမဳိ႕ရွိ၊ အာဖဂန္နစၥတန္ အမ်ဳိးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားသည္။ စုစုေပါင္း တူးေဖာ္ ရရွိသည့္ ဆင္းတုေတာ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၿပီး ရွိသည္။ ထိုေရွးေဟာင္းေက်ာင္းေတာ္ရာ ေျမကြက္သည္ ဘာဘာဝလီေတာင္ေျခ တြင္ရွိၿပီး ေျမဧက ၁၀၀၀ ခန္႔ ရွိသည့္အကြက္ ျဖစ္သည္။ ကဘူးၿမဳိ႕မွ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ကီလိုမီတာ ၄၀ ခန္႔ ကြာေဝးသည့္ ေနရာတြင္ရွိၿပီး ထိုေနရာတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖုန္ႏွင့္သဲမ်ား ဖုံးလႊမ္းေနသည့္ ေျခာက္ေသြ႕ သည့္ ေဒသလည္း ျဖစ္သည္။ အရွားပါးဆုံးေသာ ကမၻာ့ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ကိန္းဝပ္ေနသည့္ ေနရာ တစ္ေနရာျဖစ္သည့္ ထိုေနရာ၏ သက္တမ္းမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ခန္႔ရွိၿပီ ျဖစ္သည္။ ေရွးေဟာင္း သုေတသီမ်ား၏ ဘရပ္ရွ္မ်ားျဖင့္ စိတ္ရွည္စြာ တစ္လႊာခ်င္း ေဖာ္ထုတ္ ခဲ့ရ သည့္ ရလဒ္မွာ အတိတ္ကို ပကတိအတိုင္း ျပန္လည္ ေတြ႕လိုက္ရသလို ခံစားမိသည္။
ဤေနရာတြင္ ဗုဒၶ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ အႏွစ္မ်ားကို ျပန္လည္ တူးေဖာ္ေတြ႕ ရွိလိုက္ရျခင္းမွာ ဗုဒၶဘာသာသည္ အိႏၵိယ၊ တ႐ုတ္၊ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ မ်ားသာမက ယခု တူးေဖာ္ ေတြ႕ရွိရသည့္ အာဖဂန္နစၥတန္ အရပ္တိုင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ဘာသာေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ၿပီး စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈေရးမ်ား ဆက္စပ္ စဥ္းစားလိုက္လွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ၏ တစ္ခ်ိန္က လႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္းမွာ အံ့ၾသဖြယ္ရာ
ျဖစ္သည္။
"ဒီေဒသေတြမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔ရဲ႕ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြ၊ ရဟန္းေတာ္ေတြနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ ေပ်ာက္ကြယ္ကုန္တာ ဖိအား တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္မယ္ထင္တယ္။ ဘာေတြက ဒီေလာက္မ်ား ဖိအားေပးခဲ့လို႔လဲဆိုတာ နားလည္ရ ခက္သလို၊ ေသခ်ာစြာ ေလ့လာ ဆန္းစစ္ မႈေတြလည္း လုပ္ခဲ့တာ မေတြ႕ရေသးဘူး" ဟု ဖိလစ္ပီ မားကြစ္က ဆိုသည္။ သူသည္ ကဘူးအေျခစိုက္ DAFA ျပင္သစ္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာန၏ အႀကီးအကဲ တစ္ဦး ျဖစ္သည္။
ဤေနရာတြင္ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားခဲ့သည္ဆိုလွ်င္ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈေရး ကိစၥမ်ားကိုလည္း ဆက္စပ္ စဥ္းစားရမည္ ျဖစ္သည္။
ယခု ဗုဒၶေက်ာင္းေတာ္ႏွင့္ ဆင္းတုေတာ္မ်ား ေတြ႕ရွိသည့္ေနရာကို Mes Aynak ဟုေခၚၿပီး ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ ေလာက္ကတည္းက ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၶႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သမိုင္းမ်ားရွိခဲ့ေၾကာင္း ကို ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္မွ စတင္ ေလ့လာခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဆိုဗီယက္ ဘူမိေဗဒ ပညာရွင္မ်ားက အပ်က္အစီးမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ DAFA ေရွးေဟာင္း သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက အိုးျခမ္းကြဲမ်ားကို စတင္ေတြ႕ရွိရာမွ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္ သမိုင္းဝင္ေနရာ တစ္ေနရာ အျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္ တင္ျပခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
တာလီဘန္တို႔ ႀကီးစိုးသည့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္မွ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္အထိ Mes Aynak ေဒသသည္ အယ္လ္ကိုင္းဒါးတို႔ စစ္ေရး ေလ့က်င့္သည့္ ေဒသ ျဖစ္ခဲ့ သည္။ အိုစမာဘင္လာဒင္သည္ စက္တင္ဘာ ၁၁ တြင္ အေမရိကန္တို႔ကို တိုက္ခိုက္ရန္ ႀကဳိတင္ ျပင္ဆင္ ေလ့က်င့္ခဲ့သည့္ ေနရာဟူ၍လည္း ထင္ရွား သည္။
ဤေဒသသည္ ကမၻာ့ေၾကးနီ အမ်ားဆုံးထြက္သည့္ ေဒသအတြင္း၌ ပါဝင္ၿပီး အဆင့္ျမင့္ ေၾကးနီ ၅ ဒသမ ၅ သန္းခန္႔ ထြက္ရွိရာ ေဒသလည္းျဖစ္သည္။
"ဒီေနရာကို ရဟန္းေတြက ေၾကးနီေတြအတြက္ လာၾကတာ။ ေၾကးနဲ႔ ပစၥည္းေတြ ထုတ္တယ္။ ႏွစ္ရာနဲ႔ ခ်ီၿပီး ပိုးလမ္းမႀကီးအတိုင္း ေၾကး ထြက္ကုန္ေတြကို အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းနဲ႔ အိႏၵိယဆီ ကုန္သြယ္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ေလာက္ကတည္းက Mes Aynak ေဒသဟာ အေရးပါခဲ့တယ္ ဆိုတာ ထင္ရွားတယ္" ဟု ၿဗိတိန္ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ အႀကံေပး အင္ဒီေမးလ္လားက ဆိုသည္။
Mes Aynak တြင္ ေတြ႕ရွိရသည့္ ဗုဒၶ ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား အေပၚမွာ ပန္းခ်ီေဆး မ်ားကို ၾကည့္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာသည္ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဘီစီ ပထမရာစုမွ ၁၀၊ ၁၁ ရာစုခန္႔အထိ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၿပီး လႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း ခန္႔မွန္း ခဲ့သည္။ လူတို႔ ေနာက္ဆုံး ေနထိုင္ စြန္႔ခြာသြားခဲ့သည့္ ကာလမွာ ၁၃ ရာစုခန္႔ တြင္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔ ဝတ္ျပဳ ဆုေတာင္းသည့္ ေနရာသည္ ဤမွ် အပ်က္အစီးမ်ားၾကားတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ရျခင္းမွာလည္း ဘာသာေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ စဥ္းစားစရာ မ်ားစြာရွိပါသည္။ ဘာသာတစ္ခုက ဘာသာတစ္ခုအေပၚ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ေသာေၾကာင့္ ဟုလည္း ေတြးဆႏိုင္ သည္။
ဗုဒၶဘာသာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားၿပီးေနာက္ ဤေနရာေဒသသည္ ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ ဆင္းရဲ မြဲေတသည့္ ေဒသျဖစ္ခဲ့ရျခင္းကိုလည္း ျပန္လည္ စဥ္းစား သုံးသပ္ သင့္ပါသည္။ သဘာဝ သယံဇာတမ်ား ေပါၾကြယ္ဝၿပီး၊ ဘုန္းမီးေနလ ေတာက္ကာ စည္ပင္ဝေျပာခဲ့သည့္ ေဒသႀကီး တစ္ခု ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ျခင္းသည္ကား သံေဝဂ ပြားစရာပင္။
Buried treasures, Andy Miller, South China Morning Post, 2013 April 28
The Voice Weekly
Myanmar Online News's status.
Monday, June 17, 2013
(အယ္ဒီတာတစ္ဦး)
Post a Comment
Blogger Facebook DisqusComment ေပးရန္ ညာဘက္ေထာင့္မွ Blogger or Facebook or Disqus ကုိႏွိပ္ပါ။